UREĐENJE VODOTOKA I ZAŠTITA OD ŠTETNOG DEJSTVA VODA
U skladu sa odredbama Zakona o vodama („Službeni glasnik RS”, br. br. 30/10, 93/12, 101/16, 95/18 i 95/18 – dr. zakon) koje čini skup mera i aktivnosti usmerenih na održavanje i unapređenje vodnog režima, u nadležnosti je Republike Srbije, a ostvaruje se preko:
– Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u okviru koga je za sektor voda nadležna Republička direkcija za vode,
– Pokrajinskog sekretarijata za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo AP Vojvodina,
– organa jedinica lokalne samouprave,
– javnih vodoprivrednih preduzeća, i to: na području AP Vojvodina – JVP „Vode Vojvodine” i na preostalom delu Republike Srbije – JVP „Srbijavode”.
Javno vodoprivredno preduzeće, osnovano za obavljanje vodne delatnosti na određenoj teritoriji, upravlja vodnim objektima za uređenje vodotoka i za zaštitu od poplava na vodama I reda, vodnim objektima za zaštitu od erozije i bujica i vodnim objektima za odvodnjavanje u javnoj svojini, i brine se o njihovom namenskom korišćenju i održavanju.
Vodnim objektima za uređenje vodotoka i zaštitu od poplava na vodama II reda i ostalim vodnim objektima za zaštitu od erozije i bujica koji su u javnoj svojini, upravlja i brine o njihovom namenskom korišćenju, održavanju i čuvanju, jedinica lokalne samouprave na teritoriji svoje nadležnosti.
Vode I reda date su u Odluci o utvrđivanju popisa voda („Službeni glasnik RS”, broj 83/10). Sve ostale površinske vode smatraju se vodama II reda.
Uređenje vodotoka i zaštita od štetnog dejstva voda je jedna od tri vodne delatnosti i delatnost je od opšteg interesa. Uređenje vodotoka obuhvata izgradnju i održavanje vodnih objekata za uređenje vodotoka (regulacioni objekti) i izvođenje radova na održavanju stabilnosti obala i korita vodotoka i održavanju njegove propusne moći za vodu, led i nanos. Zaštita od štetnog dejstva voda obuhvata mere i radove za zaštitu od poplava od spoljnih i unutrašnjih voda i od leda, za zaštitu od erozije i bujica i radove na otklanjanju štetnih posledica poplava na vodnim objektima i koritu za veliku vodu.
Upravljanje rizicima od štetnog dejstva voda obuhvata izradu preliminarne procene rizika od poplava, izradu i sprovođenje planova upravljanja rizicima od poplava, opšteg i operativnih planova za odbranu od poplava, sprovođenje redovne i vanredne odbrane od poplava i zaštitu od erozije i bujica.
- Preliminarna procena rizika od poplava
- Planovi upravljanja rizicima od poplava
- Opšti plan za odbranu od poplava
- Operativni planovi za odbranu od poplava
- Sprovođenje redovne i vanredne odbrane od poplava
- Zaštita od erozije i bujica
PRELIMINARNA PROCENA RIZIKA OD POPLAVA
Preliminarnu procenu rizika od poplava za teritoriju Republike Srbije je izradilo Ministarstvo, Republička direkcija za vode, u skladu sa Zakonom o vodama, Pravilnikom o utvrđivanju metodologije za izradu preliminarne procene rizika od poplava („Službeni glasnik RS”, broj 1/12) i Evropskom direktivom o proceni i upravljanju rizicima od poplava (2007/60/EC) (Official Journal of the European Union L288 od 6.11.2007)
Preliminarna procena rizika od poplava za teritoriju Republike Srbije 2019
U Preliminarnoj proceni rizika od poplava (PPRP 2019) izvršena je analiza poplava koje su se javile u periodu od 2012. do 2019. godine, preispitivanje mogućih štetnih posledica budućih poplava i značajnih poplavnih područja.
PPRP 2019 sadrži podatke iz prve PPRP (urađena 2012. godine), koji su preispitani, ažurirani, izmenjeni i dopunjeni u skladu sa saznanjima i podacima prikupljenim nakon prve PPRP.
U skladu sa Pravilnikom, urađena je preliminarna procena rizika od poplava sagledavanjem situacije po slivovima površine veće od 500 km2, uzimajući u obzir fizičke karakteristike sliva, položaj i hidrološke karakteristike vodotoka, način korišćenja zemljišta na slivu, položaj naseljenih mesta i objekata privrednih aktivnosti, položaj saobraćajne infrastrukture, položaj zaštitnih vodnih objekata, podatke o poplavama koje su se dogodile u prošlosti, mogućnost pojave poplava u budućnosti i njihove moguće štetne posledice, raspoložive informacije o planovima dugoročnog razvoja, izvedene i moguće radove za smanjenje rizika od poplava i određena su značajna poplavna područja na podslivovima gde su zabeležene poplave u prošlosti i/ili je procenjeno da su moguće značajne poplave u budućnosti
U PPRP 2019 je određeno 101 značajno poplavno područje koja obuhvata i 99 značajno poplavnih područja (ZPP) iz prve PPRP.
Prilikom preispitivanja je konstatovano da je pored novih ZPP potrebno ažuriranje postojećih ZPP. Tako su:
– na osnovu značajnih poplava u periodu 2012-2019. izmenjena ZPP duž Bjelice i Likodre;
– dodata su nova ZPP duž Mlave i Tisnice, Busura, Peštana i Obnice;
– na osnovu procene mogućih štetnih posledica budućih poplava izmenjena su ili dodata nova ZPP duž: Tamiša, Crnice, Skrapeža, Moravice (Aleksinac), i Crnog Timoka;
– značajnom poplavnom području duž Mlave od ušća do Petrovca je promenjen naziv tako da je sada uzvodna granica kod Leskovca;
– značajnom poplavnom području duž Jaseničke reke naziv je promenjen tako da je sada uzvodna granica na ušću Dupljanske reke, što prostorno odgovara ranijoj granici kod Miloševa;
– značajna poplavna područja duž Raške i Jošanice kroz Novi Pazar su grupisana u jedno ZPP, kao i Vršački kanal i Markovački potok;
– Plazović ima regulisano korito te je u prvoj PPRP određen kao ZPP. Kako u ranijem periodu nisu zabeležene velike vode na ovom vodotoku i ne procenjuje se da su moguće značajne poplave, odlučeno je da se njegovo poplavno područje ne smatra značajnim.
Preliminarnom procenom rizika od poplava 2019. godine određeno je ukupno 101 značajno poplavno područje (karta i tabelarni prikaz), uključujući i ona identifikovana u prvoj PPRP.
Cilj i rezultat izrade preliminarne procene rizika od poplava, koja predstavlja prvi korak u izradi planova upravljanja rizicima od poplava, je određivanje značajnih poplavnih područja kao područja na kojima postoji ili bi se mogao pojaviti značajan rizik od poplava sa štetnim posledicama po zdravlje ljudi, životnu sredinu, privredne aktivnosti i kulturno nasleđe.
Preispitivanje i po potrebi noveliranje preliminarne procene rizika od poplava vrši Ministarstvo po isteku 6 godina od njene izrade.
KARTE UGROŽENOSTI OD POPLAVA I KARTE RIZIKA OD POPLAVA
U skladu sa Zakonom o vodama upravljanje rizicima od štetnog dejtva voda obuhvata izradu preliminarne procene rizika od poplava, izradu karata ugroženosti od poplava i karata rizika od poplava kao i izradu i sprovođenje planova upravljanja rizicima od poplava.
Karte ugroženosti i karte rizika od poplava izrađuje javno vodoprivredno preduzeće za teritoriju svoje nadležnosti za period od šest godina, nakon čega se vrši preispitivanje i ažuriranje karata.
Karte se izrađuju za značajna poplavna područja utvrđena Preliminarnom procenom rizika od poplava. Karte ugroženosti i karte rizika od poplava izrađuju se za značajna poplavna područja određena preliminarnom procenom rizika od poplava, u skladu sa Pravilnikom o utvrđivanju metodologije za izradu karte ugroženosti i karte rizika od poplava („Službeni glasnik RS”, broj 13/17) i Evropskom direktivom o proceni i upravljanju rizicima od poplava (2007/60/EC) (Official Journal of the European Union L288 od 6.11.2007).
Karte ugroženosti od poplava sadrže podatke o granicama poplavnog područja za poplave različitog povratnog perioda i o dubini ili nivou vode. Karte rizika od poplava sadrže podatke o mogućim štetnim posledicama poplava na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe i privredne aktivnosti.
Karte su rađene u različitim vremenskim periodima, sa različitim kvalitetom i obimom podataka i predstvljaju rezultat tri projekta opisanih u nastavku.
U cilju upoznavanja javnosti, karte su javne i mogu se videti n na internet portalima Republičke direkcije za vode i javnih vodoprivrednih preduzeća „Srbijavode” i „Vode Vojvodine”.
Karte ugroženosti od poplava prikazuju podatke o granici dosezanja poplave za različite povratne periode kao i klase dubina vode.
Na kartama rizika od poplava su prikazane moguće štetne posledice na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe i privredne aktivnosti.
Karte ugroženosti i karte rizika od poplava su izrađene za potrebe izrade plana upravljanja rizicima od poplava i nisu predviđene za korišćenje u druge svrhe.
KRATAK OPIS PROJEKATA:
Zadatak DanubeFloodRisk projekta je bio izrada karata ugroženosti i karata rizika od poplava za reku Dunav, u kome su učstvovale zemlje članice Međunarodne komisije za zaštitu reke Dunav (International Commission for the Protection of the Danube River / ICPDR). Izrađeni su Atlasi u razmeri 1:100 000. Karte su izrađene 2012. godine.
SoFPAS in Serbia (Study of Flood Prone Areas in Serbia – Phase 1)
Projekat SoFPAS 1 je obuhvatio izradu karata ugroženosti i karata rizika od poplava na:
- levoj i desnoj strani reke Dunav između beogradske opštine Zemun (km 1175) i uzvodnog kraja klisure Gvozdene kapije (km 1040), uključujući i delove grada Beograda duž Dunava, odnosno opština Zemun, Novi Beograd, Stari Grad, Palilula i Grocka
- područja na većim rekama u slivu Velike Morave.
Projekat izrade karata ugroženosti i karata rizika od poplava u trajanju od 15. marta 2010. godine do 14. marta 2012. godine je realizovan uz podršku EU Programa za Republiku Srbiju, IPA 2007.
Projekat IPA 2014-2020 Flood recovery Serbia
U okviru realizacije Programa predpristupne pomoći IPA 2014, Specijalna mera za obnovu nakon poplava i upravljanje rizikom od poplava – Srbija” sredstvima donacije u skladu sa Sporazumom o implementaciji donacije EU u vezi Nacionalnog programa za upravljanje rizikom od elementarnih nepogoda Republike Srbije, zaključenog između Kancelarije za upravljanje javnim ulaganjima u ime Vlade Republike Srbije i Svetske banke – Međunarodne banke za obnovu i razvoj /Međunarodno udruženje za razvoj), u komponenti 2. je predviđena izrada karata ugroženosti i karata rizika od poplava.
Implementaciju projekta je vršila kancelarija Svetske banke u Beogradu, a koordinaciju Kancelarija za upravljanje javnim ulaganjima. Ministarstvo poljoprivrede, šumartva i vodoprivrede – Republička direkcija za vode i Javna vodoprivredna preduzeća su krajnji korisnici rezultata komponente projekta izrade karata ugroženosti i karata rizika od poplava.
Ovim projektom je obuhvaćena izrada karata ugroženostii karata rizika od poplava za preostala značajna poplavna područja u Srbiji. (74 značajno poplavna područja).
UPUTSTVO:
U tabeli, su navedeni nazivi značajno poplavnih područja definisani u Preliminarnoj proceni rizika od poplava za teritoriju Republike Srbije (2019).
https://www.srbijavode.rs/karte-ugrozenosti-i-karte-rizika-od-poplava.html
NAPOMENA: Crvena polja označavaju da su karte trenutno u izradi.
PLANOVI UPRAVLJANJA RIZICIMA OD POPLAVA
Izrada Plana upravljanja riziciima od polava na nacionalnom se izrađuje u skladu sa odredbom člana 49. Zakona o vodama („Službeni glasnik RS”, br. 30/10, 93/12, 101/16, 95/18 i 95/18 – dr. zakon).
Planom upravljanja rizicima od poplava obezbeđuje se upravljanje rizicima smanjivanjem mogućih štetnih posledica poplava na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe i privredne aktivnosti. Plan koji se donosi za teritoriju Republike Srbije priprema Ministarstvo, a planove za vodna područja pripremaju nadležna javna vodoprivredna preduzeća.
Preispitivanje i noveliranje vrši se po isteku 6 godina od njihovog donošenja.
Plan upravljanja rizicima od poplava izrađuje se na osnovu karata ugroženosti i karata rizika od poplava i sadrži: ciljeve upravljanja rizicima od poplava i mere za njihovo postizanje, prioritete i način sprovođenja plana, nadležna pravna lica i sredstva potrebna za sprovođenje plana, način usklađivanja sa planom upravljanja vodama i uključenje javnosti.
Republička direkcija za vode je u saradnji sa javnim vodoprivrednim preduzećima „Srbijavode” i „Vode Vojvodine” pripremila Predlog Plana upravljanja rizicima od poplava za teritoriju Republike Srbije do 2027. godine
Javni uvid i javna rasprava održaće se nakon izrade Strateške procene uticaja Plana upravljanja rizicima od poplava za teritoriju Republike Srbije do 2027. godine na životnu sredinu.
OPŠTI PLAN ZA ODBRANU OD POPLAVA
Odredbom člana 54. Zakona o vodama („Službeni glasnik RS”, br. 30/10, 93/12, 101/16, 95/18 i 95/18 – dr. zakon) je definisano da se Opšti plan za odbranu od poplava donosi se za vode I i II reda i za unutrašnje vode koji priprema Ministarstvo, a donosi Vlada, za period od šest godina.
Uredba o utvrđivanju Opšteg plana za odbranu od poplava („Službeni glasnik RS”, broj 18/19) sadrži mere koje se moraju preduzeti preventivno i u periodu nailaska velikih voda (spoljašnjih i unutrašnjih) i nagomilavanja leda na vodotoku, način institucionalnog organizovanja odbrane od poplava, dužnosti, odgovornosti i ovlašćenja rukovodilaca odbrane, institucija i drugih lica nadležnih za odbranu od poplava, način osmatranja i evidentiranja hidroloških i drugih podataka, prognoza pojava, obaveštavanja i drugi podaci utvrđeni su opštim planom.
OPERATIVNI PLANOVI ZA ODBRANU OD POPLAVA
Operativni plan za odbranu od poplava za teritoriju Republike Srbije koji pripremaju javna vodoprivredna preduzeća u skladu sa opštim planom i donosi Ministarstvo do kraja tekuće godine za narednu godinu, za vode I reda sadrži: vodna područja, vodne jedinice, sektore, deonice vodotoka, hidromelioracione sisteme, pravno lice nadležno za organizovanje i sprovođenje odbrane od poplava, imena rukovidilaca odbrane od poplava i drugih odgovornih lica, zaštitne vodne objekte na kojima se sprovodi odbrana od poplava, štićena poplavna područja i kriterijume za proglašavanje faze redovne/vanredne odbrane od poplava od spoljnih i unutrašnjih voda i nagomilavanja leda, pregled hidroloških i meteoroloških stanica i punktova za osmatranje lednih pojava.
Naredba o utvrđivanju Operativnog plana za odbranu od poplava za 2025. godinu objavljena je u „Službenom glasniku RS” broj 105/24.
Operativne planove za odbranu od poplava za vode II reda donosi nadležni organ jedinice lokalne samouprave, u skladu sa opštim planom i operativnim planom za vode I reda uz pribavljeno mišljenje javnog vodoprivrednog preduzeća, takođe za period od jedne godine.
Operativni plan je u obavezi da donese i pravno lice čija je imovina ugrožena poplavama.
Opšti plan i operativni planovi za odbranu od poplava se dostavljaju organu državne uprave nadležnom za vanredne situacije.
Sprovođenje redovne i vanredne odbrane od poplava od spoljnih i unutrašnjih voda i od nagomilavanja leda
Odbrana od poplava obuhvata odbranu od velikih voda (spoljnih i unutrašnjih) i od nagomilavanja leda i može biti redovna i vanredna. Odbranu od poplava organizuje i sprovodi javno vodoprivredno preduzeće na vodama I reda i na sistemima za odvodnjavanje u javnoj svojini, a na vodama II reda jedinica lokalne samouprave, u skladu sa opštim planom i operativnim planovima za odbranu od poplava.
Zaštita od erozije i bujica
Radi sprečavanja i otklaljanja štetnog dejstva erozije i bujica sprovode se preventivne mere (korišćenje poljoprivrednog, šumskog i drugog zemljišta u skladu sa zahtevima antierozionog uređenja zemljišta, zabrana radnji kojima se pospešuje erozija i stvaranje bujica i drugo), grade i održavaju vodni objekti za zaštitu od erozije i bujica i izvode zaštitni radovi (biološki i biotehnički).
Eroziono područje sa granicama i uslovima za njegovo korišćenje određuje Vlada, na predlog Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, a na osnovu karte erozije za teritoriju Republike Srbije koju zajednički izrađuju nadležni organi: Republička irekcija za vode, Uprava za šume, Uprava za poljoprivredno zemljište i Ministarstvo zaštite životne sredine.
Granice erozionog područja unose se u plan upravljanja vodama, plan upravljanja rizicima od poplava, program razvoja šumarstva, plan razvoja šumskog područja, poljoprivredne osnove i u prostorne i urbanističke planove.
